دمای رنگ میزان گرمایش یک جسم سیاه است که با افزایش دمای آن، نوری با رنگهای مختلف تصاعد می‌کند. این روند طیف کاملی از رنگهای مرئی را شامل می‌شود و با واحد کلوین (Kelvin) اندازه‌گیری می‌شود. درجه کلوین بالاتر نوری سردتر و سفیدتر تولید می‌کند، در حالی که درجه های پایین‌تر منعکس‌کننده نورهای گرم و زرد هستند.
انواع دمای رنگ در روشنایی لامپ‌ها:
1- طبیعی و آفتابی (Warm White & Soft White – 2700K~3000K)
لامپ‌های با رنگ طبیعی و آفتابی (دمای رنگ 2700k و 3000k) دارای رنگ زرد ملایم بوده که احساس آرامش و راحتی را برای افراد حاضردر فضای دارای این نور به وجود می‌آورد. رنگ آفتابی به علت ملایم بودن مناسب برای روشنایی مکان‌هایی مانند سالن نشیمن، سالن غذاخوری و اتاق خواب می‌باشد.
2- صدفی (Cool White – 4000K)
لامپ‌های با رنگ صدفی (دمای رنگ 4000k) به میزان کمی سفیدتر از لامپ‌های آفتابی و طبیعی و بوده و احساس انرژی بیشتر را به افراد حاضر در فضای دارای این نور منتقل‌می نماید. لامپ‌های صدفی مناسب برای فضاهایی مانند آشپزخانه، سرویس بهداشتی و حمام، محیط های آزاد و بدون سقف، پارکینگ و فضای اداری می‌باشد.
3- مهتابی (Day Light – 6000K)
لامپ‌های با رنگ مهتابی (دمای رنگ 6000k) دارای رنگ آبی و سفید بوده و شبیه‌ساز روشنایی نیم‌روز در یک روز صاف و بدون ابر می‌باشد. لامپ‌های مهتابی مناسب برای مطالعه، آرایش و فضاهای کارگاهی می‌باشد. رنگ مهتابی بالاترین هماهنگی با محیط های مختلف نسبت به لامپ‌های آفتابی و صدفی را دارا می‌باشد.
رنگ های گرم، نظیر زرد، نارنجی و قرمز موجب تشدید حس و احساسات شده و جلب توجه می‌شوند.
رنگ های سرد، نظیر آبی و سبز موجب آرامش شده و در فضای داخلی هارمونی ایجاد می‌کنند.
دمای رنگ (Color Temperature)
برای تعیین نوع و کیفیت نور، از مفهومی به نام دمای رنگ استفاده می‌شود که بر مبنای حرارت تابشی یک جسم سیاه ایده‌آل تعریف می‌گردد. این مفهوم با واحد “کلوین” (K) سنجیده شده و بیانگر رنگ نوری است که از یک جسم در دمای خاص ساطع می‌شود. به طور کلی، هر چه دمای رنگ بالاتر باشد، نور حاصل سردتر و متمایل به طیف سفید-آبی خواهد بود. در مقابل، دماهای پایین‌تر نورهایی با طیف گرم‌تری مانند زرد و قرمز تولید می‌کنند. این ویژگی یکی از شاخص‌های مهم در انتخاب نوع روشنایی برای فضاهای مختلف به شمار می‌رود.
تعریف علمی دمای رنگ:
دمای رنگ به توزیع طیفی نوری اشاره دارد که از گرم شدن جسم سیاهی در دماهای مختلف به دست می‌آید. نمونه ملموس این پدیده را می‌توان در گداختگی فلز مشاهده کرد؛ فلزی که در ابتدا با رنگ قرمز تیره شروع به درخشش می‌کند و با افزایش دما، رنگ آن به تدریج به زرد، سفید، آبی و در نهایت بنفش تغییر می‌یابد. در دماهای بالاتر، تابش فلز حتی ممکن است وارد محدوده غیرمرئی طیف (مانند اشعه فرابنفش) شود. بر همین اساس، نور با دمای کمتر از ۳۰۰۰ کلوین در دسته نورهای گرم و نورهای با دمای بیش از ۴۰۰۰ کلوین در گروه نورهای سرد طبقه‌بندی می‌شوند. این تقسیم‌بندی مبنایی علمی در طراحی نورپردازی فضاهای داخلی و شهری دارد.
تأثیر روان‌شناختی رنگهای گرم و سرد
رنگهای گرم: نیمه قرمز چرخه رنگ‌ها به عنوان رنگهای گرم شناخته می‌شوند که شامل زرد/سبز و قرمز/بنفش می‌باشد. رنگهای گرم، محرک سیستم عصبی بوده و احساسات را تشدید می‌کنند. این دسته از رنگ‌ها به وضوح، قابل رویت بوده و موجب جلب توجه و افزایش انرژی ذهنی و هیجانی افراد می‌گردند.
رنگهای سرد: نیمه آبی چرخه رنگ به عنوان رنگهای سرد شناخته شده که شامل آبی/سبز و آبی/بنفش می‌باشد. رنگهای سرد، رنگهای آرامش‌بخش هستند و هارمونی آنها در محیط‌های مختلف، بیشتر است و زیاد در چشم نیستند و در ایجاد تعادل و هماهنگی بصری مؤثر می‌باشند.
طبقه‌بندی اصلی دمای رنگ در نورپردازی
دمای رنگ در منابع نوری، به‌طور کلی به سه دسته اصلی تقسیم می‌شود:
سفید نرم (Soft White): محدوده 2700K تا 3000K، با رنگ زرد گرم و دلپذیر مناسب برای فضاهای مسکونی و استراحت.
سفید سرد یا صدفی (Cool White): محدوده 3500K تا 4100K، با طیف سفید خنک و پرانرژی برای محیط‌های کاری و آشپزخانه.
نور روز (Daylight): محدوده 5000K تا 6500K، شبیه‌ساز نور طبیعی خورشید در روزهای صاف، مناسب برای فضاهای کاری دقیق، مطالعه و گریم.
